Het projectmatig werken binnen een thema biedt veel mogelijkheden voor het integreren van taalonderwijs. Doordat er een rijke context wordt aangeboden, krijgt de leerstof meer betekenis. Hieronder geven we bij verschillende taalonderdelen suggesties hoe ze gekoppeld kunnen worden aan wereldoriëntatie.
Begrijpend lezen & WO
Dr. John Guthrie is de bedenker van de CORI-methode, wat staat voor Concept Oriented Reading Instruction. CORI is een methode voor begrijpend thematisch lezen. Gedurende een aantal weken lezen leerlingen teksten/ boeken die passen bij een thema. De aandacht ligt hierbij op de inhoud, waardoor de motivatie om te willen lezen vergroot wordt. De methode is opgebouwd uit 4 instructiefases:
- Het thema wordt geïntroduceerd. De nieuwsgierigheid wordt aangewakkerd door middel van een doe-activiteit, waarna leerlingen leervragen formuleren.
- Op zoek naar antwoorden in boeken en teksten, waarbij bepaalde leesstrategieën worden toegepast. De leerkracht begeleidt hierin.
- Het begrijpen en het integreren van de inhoud, door middel van creatieve (schrijf) opdracht.
- Een afsluitende presentatiefase, waarin de opgedane kennis wordt gedeeld met anderen.
In het artikel ‘CORI-lezen, thematisch begrijpend lezen’ geschreven door Yvonne Koene, vind je meer inhoudelijk informatie hierover.
Enkele tips vanuit de praktijk
Het neerzetten van een rijke leesomgeving kan soms lastig zijn. De projectcollecties van de bibliotheek kunnen hierbij helpen. Maar ook online zijn er veel goede teksten te vinden, bijvoorbeeld op: Docukit, SamSam en Slimme teksten. Een handige tool om deze leesbronnen overzichtelijk te bewaren is: Symbaloo, zoals weergegeven op de afbeelding hieronder.
Het is raadzaam om een aantal vaste momenten in te plannen voor het thematisch (stil) lezen. Op hun tafel kunnen ze een projectschrift neerleggen, waarin ze tussendoor aantekeningen maken. Hierin schrijven ze bijvoorbeeld leuke weetjes of informatie die ze later kunnen gebruiken voor hun projectopdracht. Na het leesmoment is het leuk (en leerzaam) om klassikaal of in groepjes nieuwe weetjes uit te wisselen. Vervolgens kan er verder gewerkt worden aan de verwerkingsopdracht.
Rijnbrink (provincies Overijssel & Gelderland)
Zoals eerder genoemd biedt de bibliotheek projectcollecties aan. Rijnbrink werkt samen met de bibliotheek in regio Overijssel en Gelderland. Minimaal vier weken voorafgaand aan een project, kan er een projectcollectie aangevraagd worden, die bij de dichtstbijzijnde bibliotheek wordt afgeleverd. Je kunt zelf aangeven voor welke doelgroep het bedoeld is en welke onderwerpen centraal staan. Een projectcollectie bestaat uit twintig boeken. Er zijn verschillende abonnementen mogelijk. Een klein abonnement, bestaande uit 5 projectcollecties, kost bijvoorbeeld €51,90. Voor meer informatie: Rijnbrink
Woordenschat & WO
Tijdens het projectmatig werken binnen een thema komen leerlingen in aanraking met allerlei nieuwe woorden. Deze woorden worden in een betekenisvolle context aangeboden. Ze worden gekoppeld aan reeds aanwezige voorkennis en automatisch in verband gebracht met andere woorden die bij hetzelfde onderwerp horen. Echter om er voor te zorgen dat deze woorden beklijven in het geheugen is enige bewustwording en herhaling gewenst.
Hieronder een overzicht met enkele woorden die passen bij het thema ‘Het heelal’. Wanneer een leerling zich nog niet eerder heeft verdiept in het onderwerp, een lijst met nietszeggende woorden. Maar wanneer deze woorden worden gevisualiseerd, uitgelegd en met elkaar in verband worden gebracht, ontstaat er begrip.
Op de site Woordenjacht vind je grafische modellen, werkbladen en spellen, die bruikbaar zijn voor het herhalen/ visualiseren van de woorden, net als dit overzicht met woordenschatspelletjes.
Het artikel ‘Kleuters leren wereldwoorden, een alternatief didactisch denkkader voor woordenschat onderwijs aan kleuters’ (Tijdschrift Taal, nr. 12, p.6-11) geeft een andere kijk op hoe nieuwe woorden onderwezen kunnen worden. Ze beschrijven een alternatief voor de viertakt methode en pleiten voor extra uitdagende wereldwoorden. Zeker een aanrader om door te lezen!
Spelling & WO
Veel themawoorden zijn ook geschikt om te gebruiken bij spelling. De herhaling tijdens spelling zorgt er juist voor dat deze woorden nog beter onthouden worden. Zoals de onderstaande woorden, passend bij het thema ‘Het heelal’. Een leuke manier om hier actief mee bezig te zijn, is door een lijst met categorieën in de klas op te hangen, waarachter themawoorden geschreven kunnen worden, die onder andere die categorie bevatten. Deze themawoorden kunnen tevens worden toegevoegd aan de dagelijkse dictees.
Grammatica en WO
Een manier om grammatica te integreren is door het te koppelen aan de verwerkings- en/of stelopdrachten. Hierbij gaat het om het kunnen toepassen regels en stijl. Wanneer je geschreven taal van kinderen leest, wordt al snel duidelijk welke onderdelen aandacht behoeven. Zo zou je per project een ander aandachtspunt kunnen kiezen, welke door middel van instructie en feedback wordt ingeoefend. Te denken aan bijvoorbeeld: zinsbouw, leestekens, verwijswoorden en voegwoorden. In het rapport Focus op schrijfonderwijs geeft de inspectie op onderwijs suggestiemogelijkheden voor verbetering van het schrijfonderwijs.
Schrijfportfolio
De geschreven teksten voor wereldoriëntatie en taal kunnen verzameld worden in een schrijfportfolio. Leerlingen kunnen hierin met trots hun geschreven werk presenteren. Daarnaast biedt het voor de leerkracht zicht op de schrijfontwikkeling. In het portfolio komen niet de kladversies, maar de eindversies. De onderstaande tabel kan gebruikt worden bij het geven van feedback op de kladversie. In plaats van de fouten te verbeteren, wordt voor de kantlijn de afkorting geschreven, waarna de leerlingen zelf de desbetreffende fout verbeteren. Hierdoor worden ze actief betrokken bij de revisie van hun tekst.
Engels & WO
CLIL staat voor Content Language Integrated Learning, wat inhoudt dat Engels niet als losstaand vak wordt aangeboden, maar als onderdeel van wereldoriëntatie. Een Engelse les over planeten zou perfect passen binnen het thema ‘Het heelal’. Door de aanwezige voorkennis, wordt de inhoud beter begrepen en worden nieuwe woorden sneller opgeslagen.
Voor meer informatie: ‘CLIL toolkit voor het basisonderwijs‘